تحمل فشار لوله‌های استیل یکی از عوامل اساسی در انتخاب این نوع لوله‌ها برای پروژه‌های صنعتی و ساختمانی است. لوله‌های استیل به دلیل داشتن ویژگی‌های برجسته‌ای مانند مقاومت بالا در برابر خوردگی، دما و فشار، در صنایع مختلفی از جمله پتروشیمی، نفت و گاز و صنایع غذایی به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. این خصوصیات باعث می‌شوند که لوله‌های استیل گزینه‌ای مناسب و قابل اعتماد برای کاربردهای متنوع باشند.
استیل چیست؟
استیل یک آلیاژ است که عمدتاً از فولاد تشکیل شده و با افزودن عناصری مانند نیکل و کروم، ویژگی‌های خاصی به آن بخشیده می‌شوند. این آلیاژ معمولاً دارای میزان کربن کمتر از دو درصد است و به همین دلیل به عنوان استیل ضدزنگ شناخته می‌شود.
تحمل دمایی استیل
تحمل دمایی فولادها به ترکیب شیمیایی و نوع آن‌ها بستگی دارد. به عنوان مثال، فولاد ضدزنگ (استنلس استیل) به دلیل وجود عناصری مانند کروم و نیکل، معمولاً می‌تواند دماهایی تا حدود ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل کند.
در مقابل، کربن استیل‌ها مانند AISI 1010، تحمل دمایی کمتری دارند و معمولاً در حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد عمل می‌کنند. بنابراین، انتخاب نوع فولاد باید با توجه به شرایط کاری و نیازهای خاص هر پروژه انجام شود.
لوله استیل
لوله استیل یک استوانه توخالی است که از جنس فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود و می‌تواند در اشکال مختلفی مانند گرد، بیضی، مربع یا مستطیل به تولید برسد. این لوله‌ها به دو روش اصلی بدون درز و جوش داده شده تولید می‌شوند. ابعاد این لوله‌ها شامل طول، قطر و ضخامت دیواره متغیر هستند.
برای خرید و شناسایی این لوله‌ها معمولاً از قطر خارجی (OD) و ضخامت دیواره (WT) استفاده می‌شود. این مقادیر می‌توانند به صورت اینچ یا میلی‌متر بیان شوند. لوله‌های استیل به دلیل برخورداری از ویژگی‌های عالی، در صنایع مختلف کاربردهای فراوانی دارند. این لوله‌ها می‌توانند بر اساس آلیاژهای مختلف دسته‌بندی شوند.
- لوله‌های استیل ۳۰۴: این لوله‌ها از پرفروش‌ترین و پرمصرف‌ترین نوع لوله‌های استیل هستند که مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی دارند. علاوه بر این، قابلیت استریل شدن آسان و هزینه تولید پایین از دیگر مزایای آن‌ها محسوب می‌شوند. ترکیب شیمیایی آن نیز حاوی ۱۸% کروم و ۸% نیکل است و در صنایع خودروسازی، لوله‌کشی، سیستم‌های گرمایشی و برودتی، نرده‌ها و حفاظ‌ها کاربرد دارد.
- لوله‌های استیل ۳۱۶: لوله‌های استیل ۳۱۶ دارای مولیبدن (۲%) هستند که مقاومت بیشتری در برابر خوردگی به خصوص در محیط‌های کلریدی از خود نشان می‌دهند. همچنین، قابلیت ماشین‌کاری و جوشکاری خوبی نیز دارند. ترکیب شیمیایی این لوله‌ها شامل ۱۶% کروم و ۱۰% نیکل است. آن‌ها در صنایع غذایی، داروسازی، کترینگ‌ها، سیستم‌های تصفیه آب و فاضلاب کاربرد دارند.
- لوله‌های استیل ۴۴۶: آلیاژ فریتی مقاومت بالایی در برابر اکسیداسیون و خوردگی در دماهای بالا (۱۵۰۰ تا ۲۱۰۰ درجه فارنهایت) از خود نشان می‌دهد. از دیگر ویژگی‌های این لوله می‌توان به هدایت حرارتی خوب اشاره کرد. ترکیبات شیمیایی آن متشکل از ۷۳% آهن و ۲۳% تا ۲۷% کروم بوده و کاربرد لوله‌های استیل ۴۴۶ استفاده در جعبه‌های آنیلینگ، قطعات کوره و مجموعه مشعل روغن است.
- لوله‌های استیل ۲۰۱: لوله‌های استیل ۲۰۱، آلیاژ آستنیتی با ترکیب منگنز و نیکل هستند. این لوله‌ها شامل ۱۶-۱۸% کروم و ۳.۵%-۵.۵% نیکل می‌شوند و به دلیل مقاومت کمتر در برابر خوردگی، برای استفاده در فضاهای باز مناسب نیستند.
تیوب و لوله استیل (steel pipes, steel tubes)
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که لوله‌های استیل (steel pipe) و لوله‌های استیل (steel tube) مشابه یکدیگر هستند، اما در واقع تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارند. steel pipe معمولاً دارای سطح مقطع گرد بوده و به طور خاص برای انتقال گازها، مایعات و سیالات طراحی شده است، بدون توجه به نوع صنعتی که در آن استفاده می‌شود.
در مقابل، steel tube می‌تواند دارای اشکال مختلفی از جمله گرد، بیضی، مربع و مستطیل باشد و علاوه بر انتقال گاز و سیالات، در زمینه‌های گسترده‌تری مانند پزشکی، هوافضا، صنایع مختلف، نظامی، ساخت و ساز، معماری و حمل و نقل نیز کاربرد دارد.
چه عواملی بر تحمل فشار لوله‌های استیل موثر است؟
تحمل فشار لوله‌های استیل تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که به شرح زیر هستند.
- ضخامت دیواره: هر چه ضخامت دیواره بیشتر باشد، تحمل فشار بیشتری خواهد داشت.
- قطر لوله: قطر داخلی نیز تاثیر زیادی بر میزان فشار قابل تحمل دارد.
- نوع آلیاژ: آلیاژهای مختلف دارای خواص مکانیکی متفاوتی هستند که بر تحمل فشار اثر می‌گذارد.
- دمای محیط: دماهای بالا ممکن است باعث کاهش مقاومت لوله شوند.
- نوع سیال: نوع سیال (خورنده یا غیرخورنده) نیز بر انتخاب جنس لوله تاثیر دارد.
جدول تحمل فشار لوله‌های استیل چه کاربردی دارد؟
برای تسهیل کار و انتخاب لوله‌های مناسب در پروژه‌های صنعتی، اطلاعات مربوط به تحمل فشار لوله‌ها بر اساس استانداردهای فنی در قالب جداول ارائه می‌شوند. این جداول به ویژه برای لوله‌های استنلس استیل (استیل ضدزنگ) از نوع پایپ و تیوب اهمیت دارند. جدول تحمل فشار لوله‌های استیل اطلاعات دقیقی درباره حداکثر فشار قابل تحمل توسط انواع مختلف لوله‌ها ارائه می‌دهد.
این جدول شامل اطلاعاتی مانند قطر داخلی، ضخامت دیواره، نوع آلیاژ و حداکثر فشار مجاز (PSI) است. این جداول و نکات مربوط به آن به صنعتگران کمک می‌کنند تا با دقت بیشتری لوله‌های مناسب را برای کاربردهای خود انتخاب کنند و از ایمنی و کارایی سیستم‌های خود اطمینان داشته باشند.
انواع فشارهای وارده بر لوله استیل در محیط‌های صنعتی
لوله‌های استیل در محیط‌های صنعتی تحت تاثیر فشارهای مختلف قرار می‌گیرند که می‌تواند بر عمر مفید و عملکرد آن‌ها تاثیر بگذارد. مهم‌ترین نوع فشارهایی که بر لوله‌ها اثرگذار هستند شامل فشار هیدرواستاتیک، فشار خارجی، فشار داخلی و فشار حرارتی می‌شوند.
- فشار هیدرواستاتیک زمانی ایجاد می‌شود که لوله با آب پر شده و فشار به حد مشخصی افزایش می‌یابد تا توانایی لوله در برابر ترکیدگی و نشت، آزمایش شود. این تست به منظور ارزیابی کیفیت و ایمنی لوله‌ها انجام می‌گیرد.
- زمانی که لوله‌ها در محیط‌هایی قرار می‌گیرند که فشار محیطی بیشتر از فشار داخلی لوله است، فشار خارجی به وجود می‌آید. این وضعیت معمولاً در کاربردهای زیر آب مشاهده می‌شود.
- فشار داخلی ناشی از مایعات یا گازهایی است که درون لوله جریان دارند و به دیواره داخلی لوله نیرو وارد می‌کنند. اگر لوله نتواند این فشار را تحمل کند، ممکن است دچار ترکیدگی شود.
- فشار حرارتی به تغییرات ناشی از انبساط و انقباض حرارتی در دماهای مختلف اشاره دارد. این تغییرات می‌توانند تنش‌های حرارتی را در دیواره لوله ایجاد کنند.
PSI چیست؟
PSI مخفف «Pounds per Square Inch» به معنای پوند بر اینچ مربع است و واحد اندازه‌گیری فشار در ایالات متحده آمریکا محسوب می‌شود. این واحد برای اندازه‌گیری فشار داخلی یا خارجی لوله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میزان تحمل فشار لوله‌های استیل 304, 316, 304L و 316L
لوله‌های استیل ضدزنگ 304، ۳۱۶، L314، 316L از پرکاربردترین انواع لوله‌ها در صنایع مختلف هستند که برای تحمل فشارهای مختلف طراحی شده‌اند. لوله‌های استیل 304 به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و استحکام، در بسیاری از صنایع استفاده می‌شوند.
- یک لوله 304 با قطر 1 اینچ و ضخامت 0.133 اینچ می‌تواند تا حدود 2750 PSI فشار را در دمای اتاق تحمل کند.
- به دلیل محتوای کربن کمتر، مقاومت بهتری در برابر خوردگی بین دانه‌ای و خاصیت جوش‌پذیری بیشتری دارند. لوله 304L با همان ابعاد می‌تواند تا حدود 2415 PSI فشار را تحمل کند.
- لوله‌های استیل 316 به دلیل وجود مولیبدن، مقاومت بهتری در برابر خوردگی دارند؛ به ویژه در محیط‌هایی که حاوی کلرید هستند. یک لوله 316 با قطر 1 اینچ و ضخامت 0.133 اینچ در دمای اتاق می‌تواند تا حدود 2450 PSI فشار را تحمل کند.
- لوله‌های استیل 316L مشابه 316 هستند، اما با کربن کمتر که جوش‌پذیری را افزایش می‌دهد. لوله 316L با همان ابعاد می‌تواند تا حدود 2180 PSI فشار را تحمل کند.
فرمول ها و روش های محاسبه میزان تحمل فشار لوله های استیل
یکی از روش‌های اصلی برای محاسبه فشار قابل تحمل لوله‌های استیل، استفاده از فرمول بارلو (Barlow’s Formula) است. در این فرمول، استحکام تسلیم ماده، ضخامت دیواره لوله (به اینچ) و عدد ۲ با هم ضرب می‌شوند و سپس حاصل، تقسیم بر قطر خارجی لوله (به اینچ) خواهد شد. نتیجه نهایی، فشار قابل تحمل لوله (به واحد PSI) را مشخص می‌کند.
استحکام تسلیم (S) بسته به نوع و گرید فولاد متفاوت است. به عنوان مثال، استحکام تسلیم فولاد گرید 304 معمولاً بین 30,000 تا 40,000 PSI است. همچنین، ضخامت دیواره (t) باید به دقت اندازه‌گیری شود؛ زیرا ضخامت کمتر به معنای تحمل فشار کمتر خواهد بود. علاوه بر این، اندازه‌گیری دقیق قطر خارجی (D) نیز اهمیت دارد؛ زیرا قطر بزرگ‌تر به معنای کاهش فشار قابل تحمل است.
جدول تحمل فشار لوله‌های استیل
| حداکثر فشار قابل تحمل در لوله (psi) | اندازه لوله | |||
| 400(درجه فارنهایت) | 300(درجه فارنهایت) | 200(درجه فارنهایت) | 100(درجه فارنهایت) | |
| 140 | 320 | 370 | 370 | 1.8 اینچ |
| 330 | 760 | 870 | 870 | 1.4 اینچ |
| 340 | 780 | 890 | 890 | 3.8 اینچ |
| 340 | 790 | 900 | 900 | 1.2 اینچ |
| 310 | 710 | 810 | 810 | 3.4 اینچ |
| 240 | 560 | 630 | 630 | 1 اینچ |
| 260 | 610 | 690 | 690 | 1.1/4 اینچ |
| 240 | 560 | 630 | 630 | 1.1/2 اینچ |
| 210 | 480 | 540 | 540 | 2 اینچ |
| 170 | 390 | 450 | 450 | 2.1/2 اینچ |
| 190 | 450 | 510 | 510 | 3 اینچ |
| 220 | 500 | 570 | 570 | 3.1/2 اینچ |
| 190 | 440 | 510 | 510 | 4 اینچ |
| 160 | 360 | 410 | 410 | 5 اینچ |
| 130 | 300 | 340 | 340 | 6 اینچ |
نتیجه‌گیری
برای اینکه بتوانید یک لوله استیل مناسب برای پروژه‌های صنعتی و ساختمانی انتخاب کنید، لازم است تا میزان تحمل فشار آن را بدانید. برای محاسبه دقیق تحمل فشار لوله‌های استیل، لازم است که اطلاعات مربوط به نوع استیل، ضخامت و قطر لوله را داشته باشید و از فرمول‌ها و جداول مناسب استفاده کنید. همچنین، مشاوره با یک مهندس مکانیک یا متخصص در این زمینه می‌تواند کمک‌کننده باشد.